4. Duurzaamheid

De NME geeft mede invulling aan thema's voeding, beweging en gezondheid. Binnen de NME worden inwoners, waaronder kinderen, voorzien van kennis, inzicht en vaardigheden op het gebied van natuur en milieu. Gecombineerd met een goed ontwikkeld waardebesef wordt er een basis gelegd om bewuste keuzen te maken ten aanzien van een duurzame en leefbare samenleving.

Stand van zaken

We hebben in 2019 stappen gezet voor de toekomst van de NME, waarbij dit onderdeel is geworden van de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling. Daarnaast heeft u besloten tot een bezuinigingstaakstelling.
De NME heeft zich in 2019 bezig gehouden met het verzorgen van lesprogramma’s en voorlichting op het gebied van Natuur en Milieu. Met het oog op de toekomst hebben we ons naast de speerpunten Natuur en Milieu meer gericht op Duurzaamheid.

We ontwikkelen beleid om de verduurzaming van monumenten te bevorderen.
Het archeologisch beleid is in 2019 10 jaar oud. We moeten dit herzien. Hierbij brengen we WOII archeologie in kaart. De archeologische kaarten van de voormalige gemeenten Rijnwaarden en Zevenaar stemmen we op elkaar af. De archeologische restanten van de Romeinse Limes worden mogelijk Unesco Werelderfgoed. We gaan het in ieder geval beschermen door het aan te wijzen als monument. De Limes wordt meegenomen in het VTE-beleid.
Nieuw erfgoedbeleid wordt ontwikkeld in het kader van de harmonisatie.
In het kader van harmonisatie wordt het niveau van bescherming van monumentale objecten in de voormalige gemeente Rijnwaarden vanaf 2019 op het niveau gebracht van de oude gemeente Zevenaar, door inventariseren, onderzoeken en mogelijk aanwijzen als gemeentelijk monument.
Steeds meer monumentale kerken komen leeg te staan. Samen met de kerken en samenleving ontwikkelen we beleid om te kijken hoe we de kerken toekomstbestendig maken.

Stand van zaken

Wij hebben in 2019 ingestemd met de aanwijzing van een locatie bij Herwen als archeologisch rijksmonument. Op deze site zijn archeologische resten gevonden uit de Romeinse tijd, overblijfselen die verwijzen naar de Limes, de Romeinse rijksgrens. Het ondersteunt het verhaal van de Dam van Drusus op het splitsingspunt van Rijn en Waal, het eerste bekende waterwerk in onze geschiedenis. Deze site is opgenomen in het Nominatiedossier van de Neder-Germaanse Limes, welke aangeboden is aan de Werelderfgoedcommissie van Unesco. Medio 2021 wordt bekend of de Neder-Germaanse Limes (en dus de site bij Herwen) op de Werelderfgoedlijst komt. Het verhaal van de Limes en met name de Dam van Drusus moet verder verteld worden. Wij pakken dit verder op in samenwerking met bewoners en ondernemers uit de omgeving.
We hebben samen met de overige Liemerse gemeenten en met de gemeente Doesburg onderzocht of we gezamenlijk komen kunnen tot een kerkenvisie. Dit gezien de leegloop van de kerken en de moeilijke opgave van herbestemming van dit veelal monumentaal erfgoed. Samenwerking tussen alle partijen om tot strategische keuzes te komen is hierbij belangrijk.
Ook hebben we in 2019 onderzoek gedaan hoe de gemeente stimuleren kan dat het monumentaal erfgoed op een zorgvuldige wijze verduurzaamd kan worden.

Voor het slagen van de energietransitie is een ander economisch model nodig: de Circulaire Economie. Hiermee optimaliseren we hergebruik én minimaliseren we waardevernietiging. Het Rijk heeft hier het Rijksbrede programma Circulaire Economie 'Nederland circulair in 2050' voor opgesteld. Wij vertalen dit concreet naar een:

• andere wijze van ontwerpen (planvorming, openbare ruimte e.d.)
• andere wijze van opdrachtverlening (aanpassen inkoop- en aanbestedingsbeleid e.d.)
• andere financiële afwegingen (zoals Total Cost of Ownership, het 'ontschotten' van potjes e.d.)
• een andere werkwijze van afval naar grondstof (in samenwerking met bedrijven, waterschap en gemeenten).

Stand van zaken

Eigen organisatie; er is uitvoering gegeven aan een circulaire aanbesteding openbare verlichting. De kennis en ervaring die tijdens deze aanbesteding wordt opgedaan wordt vertaald en opgenomen in de duurzaamheidsparagraaf van het inkoop- en aanbestedingsbeleid.

Regionaal; Gemeente Zevenaar maakt samen met gemeente Arnhem en Nijmegen en provincie Gelderland deel uit van de regionale kopgroep duurzaamheid en circulariteit in de grond-, weg- en waterbouw (GWW) regio Arnhem-Nijmegen. Het doel van deze kopgroep is uitvoering geven aan de opdracht vanuit het PFO Duurzaamheid, het opstellen van een regionaal kennisplatform (waar onder een regiotraining), regionaal circulair inkopen (bijvoorbeeld rioolbuizen, asfalt en/of straatstenen) en het opzetten van een regionale materialenbank voor hergebruik van vrijgekomen regionale producten en materialen.

Wij streven in 2025 naar een energieneutrale eigen organisatie. Hiervoor voeren we projecten uit op het gebied van gebouwen en vastgoed, bedrijfsvoering en mobiliteit.
In één van de projecten voeren we een onderzoek uit naar de manier waarop we ons eigen wagenpark verduurzamen. In 2020 zal het verduurzamen van ons eigen vastgoed en bedrijfsvoering zullen een prioriteit krijgen. Hiervoor wordt de CO2-prestatieladder aangeschaft.

Stand van zaken

Eind 2019 is de monitoringstool de CO2-Prestatieladder ingevoerd waarmee de CO2- en energieprestaties van de eigen organisatie gemeten kan worden. Aan de hand van de Prestatieladder is een uitvoeringsprogramma opgesteld om waar mogelijk de CO2- en energieprestaties van de eigen organisatie naar beneden te brengen ten opzichte van 2018 (basisjaar).

Fairtrade gemeente' is een predicaat dat vanuit 3 samenwerkende fairtrade organisaties kan worden toegekend als een gemeente op 6 criteria inzet toont voor fairtrade. Het gaat dan om gemeente in de zin van 'lokale gemeenschap', niet enkel 'gemeentelijke overheid'. Wij onderzoeken of er in de lokale samenleving animo is voor een werkgroep die fairtrade (en het behalen van het predicaat) wil oppakken.
Fairtrade nemen wij op in ons gemeentelijke inkoopbeleid, mogelijk onder het bredere vaandel van 'maatschappelijk verantwoord ondernemen'. Het facet fairtrade brengen wij periodiek onder de aandacht van inkopende budgethouders en betrokken in de periodieke peiling rond het inkoopbeleid.

Stand van zaken

In de maand december zijn studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein uit Velp de gemeente Zevenaar in gegaan om een enquête te houden onder consumenten (inwoners), ondernemers en instellingen. Er blijkt voldoende behoefte om verder in te zetten op het behalen van de titel Fairtrade gemeente. Aangezien geen budget beschikbaar gesteld is voor het uitvoeren van de campagne, zijn wij afhankelijk van de bereidheid van een afstudeerder die met dit onderwerp aan de slag wil gaan om verder te onderzoeken of Zevenaar voor de titel Fairtrade gemeente in aanmerking komt.

In 2019 is duidelijk hoe we onze gemeente aardgasvrij maken (warmtevisie en uitvoeringsprogramma). In twee wijken gaan we als ‘proeftuin’ aan de slag. Deze ervaringen en de regionale ontwikkelingen zoals de 'Wijk van de Toekomst' (Gelders Energieakkoord) gebruiken en volgen we. Bijvoorbeeld voor het opstellen van de warmtevisie en het uitvoeringsplan. In 2040 is Zevenaar van het aardgas af.
Het uitfaseren van aardgas is naast een technisch vraagstuk ook een sociaal en financieel vraagstuk dat de nodige inzet vergt.

Stand van zaken

De oorspronkelijke planning om het proces in de wijken en dorpen van Zevenaar te starten om aardgas vrij te worden is bij de afwegingen over de Kadernota 2020 e.v. gewijzigd. Het jaar van realisatie blijft 2040 alleen de snelheid van uitvoering is aangepast. Angerlo als Wijk van de Toekomst wordt afgerond. En voor de periode 2019-2020 zijn middelen gereserveerd voor een wijk/dorp die het graag zelf wil organiseren. De stand van zaken verloopt nu volgens aangepast plan.

In 2018-2019 is de economische haalbaarheid van het doortrekken van het warmtenet vanuit Duiven naar Zevenaar aangetoond. In 2019 is het vervolgonderzoek uitgevoerd, een verdiepende verkenning, waarbij de aspecten beschikbare warmte, behoefte onderzoek (vraagkant) en marktverkenning exploitantentraject aan de orde zijn. De uitkomsten van dit onderzoek zijn op alle drie de onderdelen positief. In 2020 wordt daarom voorgesteld om de volgende fase (voorbereiding warmtenet om tot een intentieovereenkomst te komen) op te starten. Hierover informeren wij u separaat.

Wij zetten extra in op het uitvoeren van het Gelders Energieakkoord (zoals de discussietafels Inkoop, Wijk van de Toekomst en Samenwerking). Voor deze extra inzet is extra capaciteit (externe ondersteuning) nodig.

Stand van zaken

Het Gelders Energieakkoord is zich aan het heroriënteren. Eind 2019 begin 2020 zal duidelijk zijn wat de (nieuwe) rol van het Gelders Energieakkoord wordt in de provinciale- en regionale opgave ten aanzien van de energietransitie.

De Routekaart is een uitvoeringsagenda met verschillende projecten die bijdragen aan de CO2-reductie en om energieneutraal te worden. Wij streven er naar om al in 2040 energieneutraal te zijn. Dit doen we onder andere door het professionaliseren van het Liemers Energieloket om nog beter de inwoner te bereiken, maar ook door een duurzaamheidsfonds waar initiatieven van derden gebruik van kunnen maken.

Stand van zaken

Liemers Energieloket
In het kader van de doorontwikkeling van het loket is ook de wijze van organiseren besproken. Dit heeft geleid dat de aanpak in 2020 anders zal worden.

Ook de Regio Arnhem Nijmegen staat voor een opgave (in 2050 energieneutraal). Dit is een opgave voor alle vier de bestaande Portefeuillehouders-overleggen (Duurzaamheid, Mobiliteit, Wonen en Economie). De coördinatie is vanuit het portefeuillehoudersoverleg Duurzaamheid en wordt voorbereid via de regionale Icoongroep Slimme Duurzaamheid. Voor het halen van de opgave is het uitvoeringsprogramma opgesteld waarbij de focus van de regionale samenwerking ligt bij:

• Regionale Energiestrategie (RES)
• Energietransitie gebouwde omgeving
• Duurzame bedrijventerreinen
• Duurzaam en circulair inkopen en aanbesteden

Stand van zaken

Uit het regionale uitvoeringsprogramma zijn projecten in het kader van duurzaam en circulaire inkopen, energiebesparing op bedrijventerreinen en de Regionale Energie Strategie (RES) uitgevoerd.
De Startnotitie RES regio Arnhem Nijmegen is in januari 2020 door alle partijen vastgesteld.

Om deze doelstelling te realiseren willen wij de hoeveelheid gescheiden ingezameld GFT- en groenafval verhogen. Om dat te bereiken voeren wij een aparte GFT-container in die wij de inwoners gratis aanbieden. Ook kunnen inwoners groenafval op het aanbiedstation gratis aanbieden. Het aanbieden van restafval gaan wij ontmoedigen door dit minder vaak op te halen.
De aanvullende lasten dekken wij binnen de afvalbegroting en verrekenen we via de afvalstoffenheffing.

Stand van zaken

Begin 2019 is het inzamelsysteem voor restafval en Groente-, Fruit- en Tuinafval (GFT) gewijzigd. Dit heeft geleid tot veel minder restafval per inwoner. een daling van 136 kg naar 101 kg. Daarmee is doelstelling nagenoeg behaald. De hoeveelheid gescheiden ingezamelde grondstoffen is fors toegenomen. Bij GFT was de toename met 52% het hoogst, maar ook bij PMD (+23%) en glas (+12%) is de gescheiden inzameling behoorlijk gegroeid. Alleen papier (-1,5%) maakt een pas op de plaats.

Zoals in het Watertakenplan de Liemers 2017-2021 is opgenomen, focussen we serieus op duurzaamheid en klimaatverandering. Bij het ontwerpen en inrichten van zowel (afval)waterketen, watersysteem als openbare ruimte wordt hiermee rekening gehouden. Hierbij zoeken wij nadrukkelijk naar een integrale benadering bij grootonderhoud, reconstructie en nieuwbouw.

De volgende uitgangspunten hanteren wij bij alle plannen met betrekking tot afvalwaterketen, watersysteem en openbare ruimte:

1. Klimaatbestendig inrichten betreffende water, hitte en droogte;
2. Vasthouden, bergen en afvoeren;
3. Beperken wateroverlast in stedelijk gebied;
4. Scheiden bij de bron van hemelwater en vuilwater;
5. Vuilwater wordt via de riolering afgevoerd naar de zuivering;
6. Hemelwater voert bij voorkeur zichtbaar bovengronds af naar oppervlaktewater of bodem;
7. Anticiperen op klimaatverandering door rekening te houden met de verwachte effecten bij het ontwerp en inrichting van (afval)waterketen, watersysteem en openbare ruimte;
8. Milieutechnisch functioneren en oppervlaktewaterkwaliteit mag niet verslechteren ten opzichte van de huidige situatie;
9. Particulieren stimuleren voor meer groen in de tuin, voor hitte en water. Bewoners moeten zich zo veel mogelijk zelf verantwoordelijk voelen voor het verwerken van hemelwater op eigen terrein.

Wij gaan samen met andere Liemerse gemeenten en het waterschap dit jaar starten met het project 'Klimaatadaptatie De Liemers', zoals recent vanuit het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie is voorgeschreven. Hiervoor voeren we een stresstest uit om knelpunten en risico's op onder andere wateroverlast in kaart te brengen.

Stand van zaken

Samen met andere Liemerse gemeenten en het waterschap zijn wij medio 2018 gestart met de aanbestedingsprocedure “Klimaat stresstest”. Dit is in het kader van project 'Klimaatadaptatie De Liemers', zoals recent vanuit het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) is voorgeschreven. De stresstest heeft de thema's: wateroverlast, hitte, droogte en waterveiligheid (bijvoorbeeld risico op dijkdoorbraak). De knelpunten over de genoemde 4 thema’s brengen wij in beeld. Het hanteren van de genoemde uitgangspunten is een continu proces.
Begin 2019 hebben wij een stresstest klimaatbestendigheid uitgevoerd voor het stedelijk en landelijk gebied van de gemeente. De resultaten van de stresstest maken wij in 2019 openbaar bekend.
Daarnaast hebben wij in 2019 de werkzaamheden voortgezet voor het revitaliseringsproject in Giesbeek en starten wij in 2019 met het opstellen van een concept-rioolontwerpplan voor het revitaliseringsproject Angerlo.

De Stresstest hebben wij afgerond. De volgende fase betreft het voeren van risicodialogen en strategievorming, waarbij verbinding, integratie en gedeeld eigenaarschap centraal staan. Wij bespreken risico's, kansen, globale strategie en oplossingsrichtingen samen met de stakeholders en inwoners.

Het bedrijfsleven dient een energiebesparing te realiseren van 7,5 % in 2020. De ODRA levert met circa 60 controles van 2018 t/m 2020 een bijdrage aan de energiebesparingsdoelen uit het Gelders Energieakkoord.

Stand van zaken

Binnen de samenwerking met de 'Groene Allianties de Liemers' is er een aanpak (informeren, stimuleren) ontwikkeld. Daarnaast voert de Omgevingsdienst regio Arnhem (ODRA) specifieke energiecontroles uit bij milieuinrichtingen. In 2019 heeft de ODRA 25 energiecontroles uitgevoerd.
Voor 2020 staan nog 26 energiecontroles ingepland.